Chẩn đoán mãn kinh vững chắc nhất là khi người đàn bà đã ở vào độ tuổi 48 - 50 và mất kinh liên tục trong một năm (12 tháng) mà không có bệnh lý gì toàn thân hay tại bộ máy sinh dục.
Mãn kinh là tình trạng thường nhật của mọi nữ giới sau lần có kinh rút cục rồi vĩnh viễn kết thúc. Chẩn đoán mãn kinh kiên cố nhất là khi người nữ giới đã ở vào độ tuổi 48 - 50 và mất kinh liên tiếp trong một năm (12 tháng) mà không có bệnh lý gì toàn thân hay tại bộ máy sinh dục.
Mãn kinh tự nhiên xảy ra ở cả thảy đàn bà không phân biệt giống nòi tôn giáo hay thứ hạng từng lớp. Mãn kinh không phải thiên nhiên là những người bị mất hẳn kinh nguyệt dù tuổi còn trẻ do bị cắt tử cung, cắt cả hai buồng trứng hoặc do điều trị bằng thuốc hoặc tia xạ mà buồng trứng bị mất chức năng hoạt động của nội tiết tức là mất chức năng sinh sản estrogen lẫn ngoại tiết tức là phóng noãn.
Khi mãn kinh lượng estrogen (nội tiết tố nữ) giảm đi rất mạnh làm thay đổi cả hình thái của bộ máy sinh dục nữ: môi lớn môi bé teo đét, âm đạo khô, giảm ham muốn dục tình, kèm theo một số chức năng mất ngủ hay quên, loãng xương, rối loạn tim mạch và tiết niệu. Mãn kinh ở tuổi chừng 50 được coi là đúng hạn. Mãn kinh sớm là khi còn ở tuổi 40 hay ít hơn.
Trước khi mãn kinh nhiều đàn bà được báo trước bằng một thời kỳ tiền mãn kinh. Đó là một thời kỳ có những biến đổi về tính nết và thể chất có chu kỳ vào thời kỳ hoàng thể (sau phóng noãn) của chu kỳ kinh nguyệt. Cần theo dõi trong một số chu kỳ để phân biệt với những triệu chứng bệnh lý khác của người đàn bà.
Các triệu chứng trổi trong thời kỳ tiền mãn kinh là: tình trạng u uất, cảm giác tuyệt vọng, chán nản; hay lo âu, găng, không thích hoạt động; buồn vui đột ngột, nhiều ý phủ định hơn; nóng tính, giận dữ, xung đột cá nhân chủ nghĩa vô cớ; khó tụ hội tư tưởng để làm việc hay học tập nghiên cứu; giảm sự quan hoài đến các hoạt động hằng ngày công việc, vui chơi bạn bè; hay buồn ngủ, dễ mệt mỏi, thiếu háo hức; ngủ nhiều hơn hoặc mất ngủ; cơn vã mồ hôi, nóng mặt hoặc nóng toàn thân; nhức đầu, đau cơ, đau khớp, tăng cân, béo lên, vú căng đau; thay đổi khẩu vị - ăn nhiều hoặc chán ăn.
Ở tuổi mãn kinh, cùng với những thay đổi ở buồng trứng, nhiều tuyến nội tiết các tạng khác cũng có thay đổi: những thay đổi này không đột ngột mà dần dần trong cả thế cục bắt đầu ngay từ thời kỳ bào thai. kích tấc buồng trứng tăng dần cho đến khi dậy thì. Từ lúc dậy thì buồng trứng to nhỏ theo tuổi của chu kỳ kinh nguyệt, sau khi có kinh có nang noãn phát triển to dần đến khi phóng noãn (vỡ nang) chỉ còn các sẹo (hoàng thể), buồng trứng lại co bé lại trong khi có kinh. Đến tuổi 40 buồng trứng giảm dần thể tích cho đến khi mãn kinh.
Ngay trước khi mãn kinh số noãn nang thoái triển, biến mất rất nhiều. Sự biến mất của noãn nang này xảy ra cùng lúc với sự tăng mạnh của nồng độ FSH (một hormon được bài xuất từ tuyến yên) trong máu, kinh nguyệt trở thành thất thường và nhiều chu kỳ không có phóng noãn.
Nồng độ estradiol giảm mạnh trong những tháng đầu sau mãn kinh. ngược lại testosteron của phụ nữ không giảm nhanh như thế. Khả năng sản xuất đã chấm dứt nhưng dục tình không kết thúc (hứng khởi dục tình ở đàn bà cần có testosteron).
thay đổi ở tuyến thượng thận - tuyến thượng thận nữ giới chỉ sinh sản một lượng nhỏ estrogen, nhưng một lượng đáng kể các chất tiền thân của androgen như dehydroepiandrosteron sulfat (DHAS) và dehydro epiandrosteron (DHA). Cả hai chất này đều giảm ít sau mãn kinh nhưng có vẻ như thường lệ thuộc gì vào mãn kinh. Các steroid khác của thượng thận (cortisol và aldosteron) cũng vậy.
đổi thay ở trục dưới đồi - tuyến yên. Trục dưới đồi tuyến yên - buồng trứng luôn được cân bằng ổn định trong thời kỳ sinh sản - trục này đổi thay nhiều ngay ở thời kỳ tiền mãn kinh. đổi thay quan yếu nhất là ở tuyến yên lúc này FSH được sản xuất ra rất nhiều, kinh nguyệt trở nên thất thường.
Ở một số đàn bà chỉ số lutei-nizing hormon (LH) có thể tăng cao lên trước khi mãn kinh nhưng sau đó ổn định ở mức thường ngày dù rằng FSH vẫn ở mức cao. Sau mãn kinh cả LH và FSH đều giữ ở mức cao.
GS. Đỗ Trọng Hiếu
0 nhận xét:
Đăng nhận xét